Het historische pand Paviljoen Welgelegen in Haarlem, zetel van het bestuur van Noord-Holland, staat te stralen in de winterzon wanneer ik met mijn ov-fiets het terrein op fiets. Het monumentale pand is vandaag podium voor de zeven geselecteerde ondernemers die meededen aan de Challenge Circulaire Relatiegeschenken van de provincie Noord-Holland. Van de 65 pitches die ingezonden waren, zijn deze zeven gekozen om vandaag hun prototype te laten zien en hun bijbehorende verhaal te vertellen. 

Binnen in de zaal staan rijen rode stoelen keurig opgesteld voor het beamerscherm. Naast de kannen koffie en thee liggen roze koeken opgestapeld - helemaal vegan en lokaal gebakken, werd mij later verteld. In de vergaderzaal staan tafels klaar met daarop de ontwerpen van de geselecteerde ondernemers. De creatieve producten steken af tegen de statische uitstraling van de vergaderzaal. 

Achter mij komt de vierkoppige jury binnenwandelen, nieuwsgierig lopen ze langs de presentatietafels. Tijd om rustig de producten te bekijken komt later, want het tijdschema is strak. Stipt om 09.00 uur begint de host met een introductie van de challenge en de jury. Alle zeven ondernemers krijgen vijf minuten de tijd hun ontwerp toe te lichten en antwoord te geven op vragen van de jury. 
 

"De relatiegeschenken die we normaal hebben zijn vrij traditioneel. Het was dan ook erg leuk om te zien wat voor diverse ideeën binnen kwamen.”

Voordat dit event plaatsvond, sprak ik met Jessica Schonewille. Als beleidsadviseur Circulaire Economie en Innovatie bij de provincie Noord Holland, was ze betrokken bij het ontstaan van de challenge en het proces: “De relatiegeschenken die we normaal hebben zijn vrij traditioneel. Het was dan ook erg leuk om te zien wat voor diverse ideeën binnen kwamen.” Drie jaar geleden heeft het Rijk een nieuw economische beleid met als doelstelling om in 2030 voor de helft minder primaire grondstoffen te gebruiken en om in 2050 volledig circulair te zijn. Deze challenge was dan ook bedoeld om daarop in te spelen en circulaire ondernemers te ondersteunen in hun proces. “Het aantal inschrijvingen heeft ons positief verrast. Doordat de challenge niet veel grote oplages vraagt, was het ook aantrekkelijk voor kleine ondernemingen. We zijn blij dat we met deze challenge een bijdrage kunnen leveren aan de circulaire economie en tegelijkertijd lokale ondernemers ondersteunen.” 
 

Het maken van een selectie uit de inzendingen was voor de provincie een uitdaging, vertelt Jessica: “We kregen prachtige pitches binnen. Het is met deze challenge wel lastig om te kiezen, ook omdat je de producten nog niet kan zien. Daarom hebben we een diverse selectie gemaakt van verschillende producten.” Veel van de ondernemers die een pitch hadden ingeleverd, zijn ook bezig met het maken van een sociale impact: “Het was leuk om te zien dat veel ondernemingen meededen die ook samenwerken met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt.”    
 

“Het was leuk om te zien dat veel ondernemingen meededen die ook samenwerken met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt.”

Wat direct opvalt tijdens de pitches, is de passie waarmee de ondernemers het verhaal van hun product delen. Ook onderling is de passie voor het vak en circulaire invalshoek te voelen. Iedereen is onder de indruk van elkaar en tijdens de pauzes worden ontwerpprocessen onderling gedeelt. De visie dat afval niet een restproduct is maar een waardevolle grondstof, wordt door alle ondernemers gedeeld. 
 

DE VIER WINNAARS: AIYMES, WIND KNITTING FACTORY, BAKKIE TROTS EN JST WOODWORKS
 

“De challenge is voor mij bepalend geweest voor de ontwikkeling van mijn product [...] De challenge heeft echt een doel gegeven, een duwtje in de goede richting.”

Een Japanse duizendknoop, uienschillen en bloembollen
Het afvalproduct wat de Japanse duizendknoop met zich meebrengt is een voorbeeld daarvan. De uitheemse woekerplant is een nachtmerrie voor iedereen die een beetje groene vingers heeft. Zo ook voor vele gemeenten en provincies in Nederland. Ondernemer Amy met haar bedrijf AIYMES zag juist de schoonheid van deze plant. Met gebruik van biodegradable plastic maakt ze prachtige vazen en lampen waarin o.a. De Japanse duizendknoop zit verwerkt. Maar ook aan de Noord-Hollandse trots is gedacht: de schillen van uien en bloembollen krijgen een eervolle plek in haar ontwerp. “De challenge is voor mij bepalend geweest voor de ontwikkeling van mijn product. Omdat ik geen fabrikant kon vinden, zat ik best wel in een dip. De challenge heeft echt een doel gegeven, een duwtje in de goede richting. Het eindresultaat vind ik echt prachtig.” Ook de jury was onder de indruk van het resultaat. De vaas is één van de vier winnende producten geworden. 

Met draad van oude kasjmieren truien, een sjaal gebreid door de wind
Ook niet tastbare eigenschappen van de Noord-Hollandse bodem werden gebruikt voor deze challenge. De drijvende kracht van de Noord-Hollandse wind werd door Merel Karhof en haar Wind Knitting Factory gebruikt om kasjmieren sjaals te produceren. De geboren en getogen Edammer gebruikt haar zelfgemaakte breimachine, een soort mini-windmolen, om sjaals te breien. De stofdraden zijn afkomstig van oude kasjmieren truien. “De kwaliteit van kasjmier is gewoon ontzettend goed. De truien, waarvan het draad afkomstig is, komen uit de jaren ‘80 en zien er nu nog steeds als nieuw uit.” Merel ontwerpt de sjaal op zo’n manier, dat deze makkelijk uit te rafelen en her te gebruiken is wanneer deze niet meer gedragen wordt. “Dan kan er weer opnieuw kasjmier van gemaakt worden. Wanneer de kwaliteit dan minder wordt, kan je er wol aan toevoegen. Als dat dan weer uit elkaar valt, kan je als laatste stap ook nog polyamide aan toevoegen” legt Merel uit.




Zo heeft de sjaal bijna een oneindig leven. Iedere sjaal heeft een uniek label met daarop de tijd en datum van wanneer de wind de sjaal heeft gemaakt. Dit bijzondere ontwerp was ook voor de jury reden om dit product als één van de vier relatiegeschenken aan te bieden. Merel was positief over de challenge: “Als ontwerper moet je ergens van leven. Ook kom je niet zomaar in contact met een grote organisatie zoals de provincie. Het ontwikkelbudget maakt het haalbaar: ik kan op zoek naar de juiste materialen én heb een nieuw product. Fijn dit soort initiatieven bestaan en dat de provincie ondernemers op deze manier ondersteunt.”
 

“Als ontwerper moet je ergens van leven [...] het ontwikkelbudget maakt het haalbaar [...] Fijn dit soort initiatieven bestaan en dat de provincie ondernemers op deze manier ondersteunt.”

Een trots koffiekopje met lokale bodem als kleur- en grondstof
Naast circulariteit was ook de sociale invalshoek van ondernemers opvallend. Zo ook die van winnaar Iris Veentjer met Bakkie Trots. Niet alleen het product, maar ook de werkwijze is iets om trots op te zijn. Door de samenwerking met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt maakt Bakkie Trots ook maatschappelijke impact. Met lokaal gewonnen klei worden koffiekopjes omgetoverd van product naar gespreksstof. Bijzonder zijn de verschillende kleuren van de kopjes, die zijn ontstaan door de natuurlijke kleuren van de klei, vertelt Iris: “De grond is niet alleen de grondstof, maar ook de kleurstof van het kopje. Elke bodem heeft een andere samenstelling en reageert dus anders.” Door grond te gebruiken van verschillende dieptes, kan één locatie meerdere kleuren opleveren. Nu nog gevestigd in Rotterdam, breidt Bakkie Trots hun collectie uit met Noord-Hollandse kopjes, gemaakt van o.a. Texelse klei. Deze grond kwam boven toen daar archeologisch onderzoek gedaan werd. “We gaan zelf geen grond open maken, dat is zonde natuurlijk. De grond komt nu voornamelijk van bouwterreinen - klei die wordt afgevoerd omdat riolering vervangen moet worden, er een brug gebouwd wordt, noem maar op.”
 

"Daarnaast heeft de challenge ervoor gezorgd dat we actief bezig zijn met het ontwikkelen van een duurzame verpakking.”

Meedoen met deze challenge had ook een persoonlijk tintje voor ontwerper Iris: “ik heb altijd al iets willen doen met Noord Hollandse grond, omdat ik daar vandaan kom. Hoe gaaf is het om locaties in fysieke vorm mee te kunnen geven aan bestuurders. Het is echt een conversation piece, een herinnering met een gevoel.” Vlak voor de challenge werd het concept van Bakkie Trots al gelanceerd. De challenge gaf mogelijkheid om andere details van het product verder te ontwikkelen, zo vertelt Iris: “de provincie is de eerste die een eigen unieke imprint krijgt in de kopjes. Daarnaast heeft de challenge ervoor gezorgd dat we actief bezig zijn met het ontwikkelen van een duurzame verpakking.”
 

Authentieke vogelhuisjes met kleuren gemaakt van Noord-Hollandse grondstoffen
Joost van JST Woodworks (onderdeel van Studio NiM) was toch wel een beetje nerveus tijdens de presentatie, zo liet hij achteraf weten. Onnodig, want met zijn vogelhuisjes gemaakt van afvalhout, werd hij een van de vier winnaars. Met volle lof begon hij zijn vijf minuten met het uitspreken van bewondering voor zijn collega-ontwerpers. Dat een verhaal het product levendig en van waarde maakt, blijkt uit zijn verhaal. Joost werkt dagelijks met hout, waar veel restmateriaal overblijft. Deze stukken hout vormen de basis van de authentieke vogelhuisjes, in eerste instantie ontworpen als gedenkhuisje voor een overledene. Speciaal voor de provincie is een nieuw ontwerp ontwikkeld waarin de kleuren van de provincie verwerkt zijn. Hiervoor wordt speciale verf gebruikt, gemaakt van grondstoffen die o.a. in Noord Holland verbouwd worden.

Joost was verrast door de winst: “ik ben er zo blij mee, echt geweldig. Met dit relatiegeschenk kunnen meerdere mensen ervan genieten, en de vogeltjes natuurlijk ook”. Dat meedoen met een challenge geen enorme opgave hoeft te zijn, blijkt uit het verhaal van de dochter van Joost, Nicole. Als eigenaresse van studio NiM, heeft ze geholpen met het indienen van de pitch: “een vriendin van mij deed mee en stuurde mij een berichtje. De deadline was dezelfde dag nog, dus we hadden maar een paar uur.”